De deur staat wijd open, maar wij zijn er toch bang voor…
Nog niet gepubliceerd
Wij hebben ons een aantal belangrijke vragen gesteld in de laatste paar jaar, vragen zoals: “wat betekent het als we de Europese Unie verlaten, of juist niet verlaten?” Maar voor mij is nog belangrijker: “wat betekent het als we de EU niet kúnnen verlaten”, omdat het in praktische zin gewoon onmogelijk wordt geacht, onvoorstelbaar zelfs? Wat betekent dat dan?
Voor mij betekent het dat, als iemand uit een plaats of een situatie niet kan ontsnappen, ook al wordt de deur op zich wijd open gehouden, omdat hij daarvoor vreest, dan is die persoon effectief een gevangene. Die ‘cipier’ heeft dan veel te veel macht, en dat vind ik afschuwelijk – ik walg ervan. Maar dat was juist de bedoeling: men heeft deze politieke en economische instelling zodanig opgesteld dat niemand eronderuit kan.
Juist dit gedrag zie je bij zoveel gevallen van misbruik in relaties – denk eens aan de woorden die je dan van de ander hoort: “jij hebt mij nodig”, “zonder mij ben je niks”, of zelfs “ga dan maar, maar jij komt zeker wel terug”. En dat is precies wat wij de afgelopen jaren van de Europese Unie hebben gehoord. “De Brexit kan geen succes worden,” zei Juncker – of misschien bedoelde hij “mag”? – en in dergelijke uitspraken zie je de waarheid. Zo’n opmerking onthult een ‘Unie’ die eigenlijk geen enkel verstand van eendracht heeft, en dat berust volgens mij op een heel cynische opvatting van de mens. In de nasleep van de Tweede Wereldoorlog was dat ook wel begrijpelijk, maar ik geloof dat het toch nog beter kan in de wereld, en dat het belang van eigen keus daarom nog nooit groter is geweest.
Want wat is eendracht? Eendracht betekent onderlinge samenwerking, ondanks alle verschillen, uit eigen keus. De EU zegt: “ja, dat begrijpen we heel goed, en daarom streven we naar steeds hechter verbond”. Maar dat slaat toch nergens op, want wat is ‘steeds hechter verbond’? Nou, met die aanpak verwijder je in verloop van tijd alle verschillen en tegelijk ook alle keus. Dat is geen eendracht, maar juist heerschappij. Het is ook de manier waarop heel corrupte mensen altijd al aan de macht zijn gekomen en gebleven door de eeuwen heen, tenminste wanneer ze dat niet door het zwaard konden doen. “Alle wegen leiden naar Brussel,” luidt de leus, maar zo’n aanpak is altijd gevaarlijk. Zo heeft onze ‘cipier’ in alle gevallen te veel macht.
En daarom willen we met de Brexit een bericht sturen aan de hele wereld: “het kan ook anders”. Het waanzinnige idee dat eendracht alleen mogelijk is door grootschalige instellingen op te bouwen die ‘geen zinnig mens’ zou willen verlaten moet doorbroken worden. We moeten niet toestaan dat de kernwaarden die we allemaal delen – vrijheid, vrede, democratie – beschouwd komen te worden als synoniem aan welke instelling dan ook. Of dat de grote misstanden van de vorige eeuw – oorlog, haat, rijksopbouw – alleen te voorkomen zijn door lidmaatschap van een politieke instelling.
Dat maakt namelijk een karikatuur van menselijke vooruitgang, en wij moeten demonstreren dat vrede in de wereld in feite uit menselijke keus voortkomt. Dat onderlinge samenwerking een keus moet zijn. Dat een sterker geheel erg vaak door het omhelzen en overbruggen van verschil ontstaat. Kortom wil ik in een wereld leven waarin keuzes rondom vrije handel, migratie en soevereiniteit juist níét bepalend zijn voor de algemene welvaart van een land. Het zijn allemaal gewoon opties waar men met gemak uit kan kiezen, zonder dat die keuzes tot ‘politieke zelfmoord’ of ‘economische ineenstorting’ zullen leiden. Maar ik ben ervan bewust dat die wereld nog niet bestaat – vroeger wel, ironisch genoeg, maar nu niet meer – en wij moeten haar weer terugbrengen. De eerste stap van die reis is al genomen met de Brexit.
